Follow us!

„Rollercoaster. Kolekcjonerzy wrażeń” to program prezentacji tańca realizowany przez Ośrodek Dokumentacji Sztuki Tadeusza Kantora Cricoteka oraz Krakowski Teatr Tańca od 2018 roku. Spektakle, wybierane przez kuratorów Pawła Łyskawę i Eryka  Makohona, z założenia odmienne pod względem estetyki i formy, konsekwentnie wpisują się w hasła porządkujące programy kolejnych edycji. Motywem przewodnim w 2022 roku jest „Lekcja anatomii” – nawiązująca jednocześnie do happeningu Tadeusza Kantora, obrazu Rembrandta i teatru anatomicznego.

"Kulturowe tabu przez długie lata hamowało rozwój anatomii jako dziedziny zajmującej się badaniem budowy ludzkiego organizmu. Jednak zarówno w historii medycyny, jak i teatru, znacząco zapisał się okres, w którym niezwykłą popularność zyskały publiczne pokazy anatomiczne. Gromadziły one na widowni nie tylko studentów medycyny. Zainteresowanie prezentacjami było tak duże, że zaczęto budować teatry, przeznaczone do publicznych lekcji anatomii, które przypominały przedstawienia teatralne.

Tadeusz Kantor, nawiązując do pokazów anatomicznych w happeningu „Lekcja anatomii wedle Rembrandta”, wychodzi od Rembrandtowskiej sekcji zwłok w pracowni doktora Tulpa, jednak wiwisekcji poddaje ubranie. Ożywia materię, która tworzy zaambalażowaną codzienność ciała. My również, w ramach tegorocznego „Rollercoastera”, sięgniemy po motyw wiwisekcji, by odnieść go do żywego ciała tancerzy. Ciało tańczące pobudza witalność i życie. To ono stanie się obiektem anatomicznej obserwacji, laboratoryjnych analiz i szczegółowej diagnostyki („DANCING BONES MIND / BONES MIND DANCING”, „Koncert na organy”, „Ucieleśniony mózg”, „Części ciała”). Uciekając od skojarzeń z danse macabre, w perspektywie naszych zainteresowań sytuujemy ciało tancerza czy tancerki, a więc ciało sprawne, zdolne do pozornej fragmentacji („Części ciała”), choć czasem ograniczone dysfunkcjami, dojrzałe, czy wyeksploatowane („Święto wiosny”, „Humani Corporis Fabrica”). Pod lupę bierzemy ciało rozumiane także jako nośnik pamięci i doświadczeń, źródło wrażeń i sensualnych doznań, w jego tu i teraz („Anatomie”). Rollercoasterowa „Lekcja anatomii” zbliża zatem do ciała żywego, budzi fascynację jego możliwościami, ale też skłania do refleksji nad ciałem poddającym się upływowi czasu („Humani Corporis Fabrica”), ciałem „doświadczonym” czy ciałem poprzez zmysły doświadczającym („Skin hunger”).

Tegorocznego „Rollercoastera” poszerzamy o  prace zaproszonych przez nas gości specjalnych. Oprócz spektakli tanecznych program obejmie wykłady dr Anny Róży Burzyńskiej oraz wykłady performatywne Iwony Olszowskiej. Widzowie zobaczą projekcje spektakli, w tym niepokazywany nigdy dotąd zapis spektaklu „Anty-Edyp” Barbary Wysockiej i Michała Zadary. Choreografie, wychodząc od nowych mediów, medycyny i antropologii kulturowej, stają się świetnymi przykładami rozwoju tańca anatomicznego. Program wzbogaci wyjątkowe wydarzenie – instalacja Katarzyny Kozyry „Święto wiosny”. Pracę będzie można oglądać w Cricotece przez sześć wakacyjnych tygodni.

W ramach cyklu towarzyszącego, pod hasłem „Rollercoaster. Młodzi kreatorzy wrażeń”, odbędą się premierowe pokazy porezydencyjne, przygotowane przez wyłonionych w otwartym naborze młodych twórców i twórczynie, a także spektakle Adeptów Krakowskiego Teatru Tańca oraz studentów wydziałów Teatru Tańca i Reżyserii Dramatu krakowskiej AST. Wszystkie prezentowane w ramach cyklu pokazy łączy inspiracja „Lekcją anatomii”."

Paweł Łyskawa i Eryk MakohonKuratorzy programu prezentacji tańca „Rollercoaster. Kolekcjonerzy wrażeń”.

PROGRAM

Do czego ciało jest zdolne?

25 maja (środa), 18:00

Wykład otwierający dr Anna Róża Burzyńska

„Nikt dotychczas jeszcze nie ustalił, do czego ciało jest zdolne” – pisał w 1677 roku filozof Baruch Spinoza. Od tamtej pory wielu badaczy i artystów (niezależnie od siebie, a czasem w twórczym dialogu) próbuje to ustalić. Ludzkie ciało postrzegać można z jednej strony jako jednostkowy, materialny, anatomiczny konkret, z drugiej zaś jako fenomen na przecięciu dyskursów biologicznych, medycznych, biopolitycznych, filozoficznych i estetycznych. Kluczowe odkrycia w obszarze ludzkiej anatomii i fizjologii od wieków mocno wpływają na kształt różnych dziedzin sztuki.. Równocześnie zaś w dziejach kultury można wskazać wielu artystów (malarzy, pisarzy, twórców teatralnych czy filmowych), których spojrzenie na człowieka można określić jako anatomiczne. To im właśnie poświęcony będzie wykład.

Części ciała 

29 maja (niedziela), 18:30

Choreografia: Ramona Nagabczyńska

Współpraca dramaturgiczna: Mateusz Szymanówka i Agata Siniarska

Opieka artystyczna: Philippe Riéra

Muzyka: Georges Bizet, Vincenzo Bellini, Mina, Prince

Solo „Części ciała” jest efektem choreograficznej fascynacji twarzą. Performans bada zarówno jej anatomię i fizjologię, jak też zdolność do bycia nieustannie zmieniającym się obrazem, który generuje znaczenia, emocje i tożsamości. Tradycyjnie twarz uważana jest za nośnik prawdy, interfejs sfery psychicznej człowieka. Twarz jest częścią ciała, na którą zwracamy szczególną uwagę i która najsilniej uaktywnia empatię na poziomie neuronów lustrzanych. Jednocześnie – jak w przypadku innych części ciała – jej używanie i postrzeganie podlegają historycznym przemianom oraz specyficznym nakazom.

Skąd wzięła się charakterystyczna dla tańca współczesnego obsesja na punkcie neutralnej twarzy i co ta neutralność miałaby właściwie oznaczać? Jaki jest związek między groteską i kobiecą podmiotowością? Co współczesna choreografia twarzy mówi nam o kulturowej opresji?

Zrealizowano ze środków Miasta Stołecznego Warszawa.Artystka wspierana jest przez apap Network- Projekt finansowany w ramach programu Unii Europejskiej „Kreatywna Europa”.

Humani Corporis Fabrica

5 czerwca (niedziela), 18:30

Choreografia i kostiumy: Jacek Przybyłowicz

Taniec: Ryszard Kalinowski, Grzegorz Pańtak

Głos: Andrzej Chyra

Muzyka: Adam Walicki

Tekst, wsparcie dramaturgiczne: Joanna Szymajda

Reżyseria świateł: Ewa Garniec

Tworząc choreografię dla duetu dojrzałych tancerzy Ryszarda Kalinowskiego i Grzegorza Pańtaka choreograf Jacek Przybyłowicz sięga po inspiracje do początków badań anatomicznych oraz do filozoficznych rozważań nad maszynerią i nad przemijalnością ciała. Humani Corporis Fabrica to swoisty rodzaj wykładu anatomicznego, „słuchowisko choreograficzne”, do którego głosu użyczył Andrzej Chyra. Kontekstem dla współczesności jest tutaj okres formowania się nowoczesnej medycyny i upowszechniania tej nauki w quasi-teatralny sposób.

W tej samej epoce na dworach arystokratycznych kształtował się jeszcze inny sposób patrzenia na ciało: taniec teatralny. W tańcu, porzucającym młodość i perfekcję na stole sekcyjnym, dokonuje się swoisty proces indywiduacji, przetwarzania wiedzy i doświadczania świata poprzez ciało i jego funkcjonalności.

Widz staje się uczestnikiem swoistego theatrum anathomicum; tancerz oglądany jest przez pryzmat zmienionej przez wiek fizjologii i produktywności, zaś choreografia eksploruje motywy zmęczenia, wyczerpania i przemijalności.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu pochodzących z Funduszu Promocji Kultury w ramach programu „Taniec”, realizowanego przez Narodowy Instytut Muzyki i Tańca.

Cykl „Rollercoaster. Młodzi kreatorzy wrażeń”

26 czerwca (niedziela), 18:30

Pokaz etiud, inspirowanych motywem lekcji anatomii, przygotowanych przez 

choreografów Agatę Jędrzejczak, Magdę Niedzielską i Pawła Łyskawę z Adeptami

Krakowskiego Teatru Tańca. 

Święto wiosny

26 lipca–2 września, wtorek–niedziela, 11:00–19:00 

26 lipca – spotkanie z Katarzyną Kozyrą

Artystka: Katarzyna Kozyra

Technika: instalacja wideo

Czas: 13 min 57 s

Rok powstania: 1999–2002

„Święto wiosny” to siedmiokanałowa instalacja wideo, inspirowana baletem Igora Strawińskiego. Artystka wykorzystuje muzykę i choreografię finałowego tańca ofiarnego. Tytułowe święto wiosny to część prasłowiańskiego rytuału, w którym wybrana dziewczyna „zatańcza się na śmierć” zapewniając tym samym ponowne przyjście wiosny. W instalacji rolę tancerzy odgrywają starcy. Aby odtworzyć choreografię, artystka upozowała ciała na leżąco i fotografowała poszczególne fazy ruchu, co wzmaga wrażenie spazmatyczności tańca i wyczerpania tancerzy. Instalacja Kozyry odtwarza podział przestrzeni na dwie sfery: życia i śmierci.

DANCING BONES MIND/ BONES MIND DANCING

25 września (niedziela), 18:30

Performerzy: Iwona Olszowska, Piotr Skalski, Małgorzata Werbińska

Dźwięk: Marcin Janus

Cykl ruchowych lecture performans Iwony Olszowskiej ukierunkowany jest na poszukiwania połączenia ciała i umysłu, a za ich pośrednictwem doświadczania i uczenia się anatomii w ruchu. „Koncert na organy”, „Ucieleśniony mózg” i „DANCING BONES MIND / BONES MIND DANCING” wyrastają z założeń Body Mind Centering czyli anatomii funkcjonalnej, doświadczalnej (anatomii w ruchu). Widz do odbioru treści przekazywanych w poszczególnych działaniach performatywnych zostanie „zestrojony somatycznie”, co pozwoli mu na pełną percepcję sensoryczną i doświadczanie z tego samego poziomu co performer. W cyklu trzech performansów Olszowska podążać będzie za poszczególnymi „systemami ciała”: szkieletem, mózgiem i pozostałymi organami wewnętrznymi.

Ucieleśniony mózg

9 października (niedziela), 18:30  

Koncept, choreografia, wykonanie, tekst: Iwona Olszowska

Anatomie『 解剖学 』

9 października (niedziela) – spektakl bezpośrednio po wydarzeniu Ucieleśniony mózg

Koncepcja i wykonanie: Natalia Chylińska, Katarzyna Pastuszak

Teksty: Natalia Chylińska, Katarzyna Pastuszak

Reżyseria świateł, video i montaż: Piotr Nykowski

Obsługa techniczna: Radek Bach

W roku 1774 wydano w Japonii „Kaitai Shinsho”– nowy podręcznik anatomii opracowany w języku japońskim z inicjatywy Sugity Genpaku. Za tekst źródłowy posłużyła japońskim uczonym „Tabulae Anatomicae” w tłumaczeniu holenderskim („Ontleedkundige Tafelen”) – publikacja autorstwa Johanna Adama Kulmusa wydana po łacinie około 1722 roku w Gdańsku.

300 lat później artystki z Gdańska szukają wielogłosowej anatomii, zaglądają pod powierzchnię, otwierają szczeliny i nasłuchują szmerów, pomruków, wybuchów, osunięć, wibracji. Próbują uchwycić to, co żywe, (nie)nazwane – na styku ludzkiego i nieludzkiego.

„Doświadczenie dotyku niezbyt dobrze przekłada się na słowa, niezręcznie wyraża. Jest doraźne i jakby takim chciało pozostać, wyślizguje się spod zastępczych znaków i umyka wtórnym przywołaniom. W każdym razie konflikt między dotknięciem a słowami jest wyraźny”

(Jolanta Brach-Czaina, Błony umysłu, Warszawa 2003, s. 59)

Ciało pod przemocą spojrzeń 

20 października (czwartek), 18:00

Seminarium wokół książki Atlas anatomiczny Georga Büchnera, dr Anna Róża

Burzyńska

Tematem przewodnim seminarium będzie zagadnienie widzialności ludzkiego ciała, wydanego na spojrzenia badawcze (lekarza, anatoma), dydaktyczno-wychowawcze (prezentującego ludzki eksponat wykładowcy lub dokonującego pokazowej kary sędziego czy też kata) oraz teatralne (reżysera i widzów). Punktem wyjścia do rozmowy będzie sztuka „Woyzeck” Georga Büchnera oraz fragment książki „Atlas anatomiczny Georga Büchnera” Anny R. Burzyńskiej (teksty zostaną wcześniej udostępnione uczestnikom). Dwie kluczowe sceny „Woyzecka” nieprzypadkowo rozgrywają się w budzie jarmarcznej i sali wykładowej; są to obszary, w których granice pomiędzy wspomnianymi trzema typami spojrzeń ulegają rozmyciu, a w zamian uwidacznia się dwuznaczność zabiegu wydobywania ciała z intymności w złudną i wątpliwą „obiektywność” oraz przekształcania prywatnego w publiczne.

Cykl „Rollercoaster. Młodzi kreatorzy wrażeń”

22 i 23 października (sobota, niedziela), 18:30

Premiery spektakli przygotowanych w ramach rezydencji artystycznych, towarzyszących programowi „Rollercoaster. Kolekcjonerzy wrażeń”. 

Cykl „Rollercoaster. Młodzi kreatorzy wrażeń”

13 listopada (niedziela), 18:30

Pokaz etiud studenckich inspirowanych motywem „lekcji anatomii”, przygotowanych przez studentów Wydziału Teatru Tańca i Wydziału Reżyserii Dramatu Akademii Sztuk Teatralnych im. Stanisława Wyspiańskiego w Krakowie.

Anatomia, wirtualność, taniec

24 listopada (czwartek), 18:00

Wykład z prezentacjami wideo, dr Anna Róża Burzyńska

Jednym z przełomowych momentów w historii medycyny jest 1994 rok, kiedy to amerykańska National Library of Medicine zrealizowała Visible Human Project. Ciała dwóch osób: więźnia poddanego karze śmierci i zmarłej na atak serca gospodyni domowej (dla zachowania anonimowości określonych jako „Adam” i „Ewa”) zostały zamrożone, a następnie pocięte na plastry o szerokości od 0,3 do 1 milimetra i zeskanowane. Dzięki temu stworzono idealne wirtualne modele ludzkiego organizmu. Ponieważ dostęp do tych skanów miał charakter otwarty, korzystać z nich mogli nie tylko studenci medycyny, lekarze i badacze anatomii, ale też artyści. W ramach wykładu zaprezentowane zostaną najciekawsze projekty artystyczne, zwłaszcza choreograficzne i performatywne, wyrosłe na fundamencie Visible Human Project.

Koncert na organy

24 listopada (czwartek) – performens bezpośrednio po wydarzeniu Anatomia,

wirtualność, taniec

Koncept: Iwona Olszowska,  Marcin Janus

Taniec improwizowany: Iwona Olszowska

Muzyka: Marcin Janus

Podróż do wnętrza człowieka

28 listopada (poniedziałek), 18:30

Premiera rejestracji spektaklu Anty-Edyp i rozmowa z Barbarą Wysocką

Prowadzenie: dr Anna Róża Burzyńska 

Mający swoją sceniczną premierę w 2010 roku „Anty-Edyp” Barbary Wysockiej i Michała Zadary to projekt łączący sztuki wizualne, muzykę, filozofię, medycynę i teatr. Jego podstawę literacką stanowią fragmenty tragedii Sofoklesa „Król Edyp”, pisma Sigmunda Freuda o Edypie oraz urywki z książki „Anty-Edyp” Gillesa Deleuze’a i Félixa Guattariego. W perfomansie biorą udział aktorka w ósmym miesiącu ciąży, dwóch lekarzy wykonujących USG matki i płodu oraz muzycy improwizujący na bazie rytmów wybijanych przez serca matki i dziecka. Muzyce towarzyszy refleksja nad statusem człowieka, który już przed urodzeniem jest uwikłany w mechanizmy społeczne, nie ma jednak zgody co do tego, czy jego los już dawno został przesądzony (jak twierdzi Sofokles), czy też ma on nieograniczone obszary wolności (jak uważają Deleuze i Guattari). O projekcie pisano: „Bezprecedensowa podróż do wnętrza człowieka […]. Człowiek jako podmiot i przedmiot filozofii tu i teraz, ludzkie ciało jako instrument muzyczny”.

Skin Hunger

4 grudnia (niedziela), 18:30

Reżyseria: Joe Alter

Choreografia: Joe Alter, przy współpracy z Katarzyną Baran, Danielą Komęderą-

Miśkiewicz, Mikołajem Karczewskim, Piotrem Stankiem

Muzyka: Michał Chytkowski

Reżyseria światła: Paweł Murlik

Koprodukcja Fundacji ArtTrakcja i Teatru Polskiego we Wrocławiu

„Skin Hunger” – „głód dotyku” – to pojęcie używane przez psychoterapeutów, które określa rezultat długoterminowego braku kontaktu fizycznego, skutkującego utratą zdrowia. Dotyk to pierwotny sposób komunikacji. Niezależnie od wieku, brak dotyku dewastuje. Spektakl odnosi się do tego problemu i inicjuje dyskusję. Twórcy szukają odpowiedzi na pytania: Jak radzić sobie z brakiem bliskości w dzisiejszym świecie? Jak bardzo jesteśmy oddaleni, odcięci, zdystansowani? Jak bardzo łakniemy kontaktu? Ciało wie. Ciało pamięta. Jak mamy wykonać krok w tył, by usłyszeć wewnętrzny głos – pierwotne wołanie, jak wrócić do natury, do korzeni, zaufać sile intuicji? To laboratorium potrzeby dotyku i kondycji człowieka w codzienności, w której stajemy się „odłączeni” od siebie samych.

Rozmowa po spektaklu odbędzie się z tłumaczeniem na PJM.

Spektakl jest współorganizowany przez Narodowy Instytut Muzyki i Tańca w ramach programu własnego Zamówienia choreograficzne 2021, finansowany ze środków Ministerstwa Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu.

Po wydarzeniach – spektaklach i performensach – odbędą się rozmowy z twórcami, twórczyniami, artystkami i artystami. Serdecznie zapraszamy do udziału.